Η Κατερίνα Σέρβη μιλά στο neolaia.gr

1. Πώς σας ήρθε η ιδέα για να γράψετε το “Στη Μάχη του Μαραθώνα”;

Η ιδέα γεννήθηκε όταν διάβασα τις ιστορίες του Ηρόδοτου για κάποιο άλλο βιβλίο που έγραφα. Πολλά από τα περιστατικά που περιγράφει ο αρχαίος ιστορικός είναι γραμμένα σαν σενάριο για κόμικ. Μετά από συζητήσεις με συνεργάτες στις Εκδόσεις Πατάκη, αποφασίστηκε να ξεκινήσουμε μία σειρά ιστορίας σε μορφή graphic novel.

2. Πόσος χρόνο περίπου χρειάστηκε για να ολοκληρωθεί η συγγραφή και η εικονογράφησή του;

Συνολικά 1,5 χρόνο. Περίπου έξι μήνες η συγγραφή, ενώ έναν σχεδόν χρόνο χρειάστηκε ο Θανάσης Πέτρου για την εικονογράφηση, η οποία είναι μία πολύπλοκη και πολύ χρονοβόρα διαδικασία.

3. Θέλετε να μας πείτε δύο λόγια για την αλληλεπίδραση των ηρώων σας με τα ιστορικά πρόσωπα που συναντούν; Πώς εξελίσσεται η πλοκή;

Κεντρικοί ήρωες του βιβλίου είναι τρεις μικροί Αθηναίοι που το σκάνε από την πόλη και ακολουθούν τον στρατό ως ανιχνευτές μέχρι την πεδιάδα του Μαραθώνα. Εδώ, να κάνω μία μικρή παρένθεση για να πω ότι η ιδέα για τους ανιχνευτές προέκυψε όταν διάβασα ότι στον τύμβο των Πλαταιέων, οι οποίοι σκοτώθηκαν στη μάχη του Μαραθώνα, βρέθηκε ο σκελετός ενός δεκάχρονου αγοριού που ίσως ήταν ανιχνευτής.

Στο βιβλίο, οι φανταστικοί ήρωες συνήθως δεν έχουν άμεση αλληλεπίδραση με τα ιστορικά πρόσωπα. Με τον Μιλτιάδη, για παράδειγμα, δεν συνομιλούν, απλώς παρακολουθούν τη δράση του. Άλλοτε όμως έχουν προσωπική σχέση μαζί τους, όπως όταν ο Νικίας, ο μεγάλος αδελφός του ενός αγοριού, χαιρετάει τον Αισχύλο ή όταν ο Φειδιππίδης αφηγείται στα παιδιά τη συνάντησή του με τον θεό Πάνα, ένα βράδυ, γύρω από τη φωτιά, στην πεδιάδα του Μαραθώνα.

Ουσιαστικά, οι τρεις φίλοι γίνονται τα μάτια και τα αυτιά μας στην Αθήνα του 490 π.Χ. Από την αρχική συζήτηση με τον Νικία, όπου μαθαίνουν για ποιο λόγο ο Πέρσης βασιλιάς τα έχει βάλει με την πόλη τους, μέχρι τη λαθραία παρουσία τους στην Εκκλησία του Δήμου, το “σκασιαρχείο” τους για να ακολουθήσουν το στρατό και τη θριαμβευτική επιστροφή στην Αθήνα – όπου βέβαια τους περιμένουν οι έξαλλες μαμάδες τους!

4. Καταλαβαίνω πως πέρα από την παρουσίαση των γεγονότων, υπάρχουν κι άλλοι στόχοι και μηνύματα που επιθυμείτε να περάσετε στον αναγνώστη. Θα μας μιλήσετε γι’ αυτά;

Το βιβλίο έχει πολλαπλούς στόχους. Καταρχήν να παρουσιάσει τα γεγονότα με όσο το δυνατόν περισσότερες λεπτομέρειες και γλαφυρότητα, έτσι ώστε να γίνουν κατανοητά, στο ευρύτερο ιστορικό τους πλαίσιο, και βέβαια γοητευτικά. Δίνεται επίσης μία εικόνα της καθημερινής ζωής, πώς ήταν τα ρούχα, οι δρόμοι, τα σπίτια, η αγορά, αλλά και στοιχεία που αφορούν την κοινωνική και πολιτική ζωή, για την οργάνωση του στρατού, την Εκκλησία του Δήμου, τη θέση των γυναικών, τη δημοκρατία.

Πολύ σημαντικό είναι το επίμετρο, στις πίσω σελίδες του βιβλίου όπου μου δίνεται η ευκαιρία να μιλήσω για διάφορα θεωρητικά ζητήματα. Η “Κατερίνα”, η ηρωίδα του επίμετρου, μία αρχαιολόγος και συγγραφέας – όπως εγώ! – θίγει ποικίλα θέματα, όπως η εγκυρότητα του έργου του Ηρόδοτου, η αντιμετώπιση του “άλλου”, η υποκειμενικότητα του ιστορικού.

Κύριος λόγος ύπαρξης του βιβλίου, πάντως, είναι να δουν τα παιδιά την ιστορία με άλλο μάτι και να την αγαπήσουν.

5. Είναι δύσκολο να παρουσιαστούν με ιστορική “πιστότητα”, συγκεκριμένα γεγονότα σε μορφή graphic novel;

Η “ιστορική πιστότητα” χωράει πολύ νερό. Όπως αναφέρεται και στο επίμετρο του βιβλίου, γνωρίζουμε μεν αρκετά για τη μάχη, από τον Ηρόδοτο, όμως υπάρχουν κενά και ερωτηματικά. Οι μελετητές διαφωνούν για διάφορα ζητήματα, από πολύ βασικά, όπως η ακριβής ημερομηνία της μάχης, μέχρι λεπτομέρειες, όπως αν είναι έγκυρη η πληροφορία του Ηρόδοτου για κάποιο προδοτικό σήμα που μεταδόθηκε με τη λάμψη μίας ασπίδας μετά τη μάχη. Στο βιβλίο τα γεγονότα παρουσιάζονται με βάση την επικρατέστερη εκδοχή, έτσι όπως έχει διαμορφωθεί από ιστορικούς και αρχαιολόγους.

Εκεί όπου υπήρξε αρκετή δυσκολία ήταν στην εικαστική απόδοση της εποχής και της ατμόσφαιρας. Όταν γράφεις ένα ιστορικό μυθιστόρημα αν κάποια λεπτομέρεια δεν είναι γνωστή απλά δεν την αναφέρεις. Στο graphic novel όμως είσαι αναγκασμένος να δείξεις πράγματα. Από το ποια ήταν η θέα της Ακρόπολης από την Πνύκα, εκείνη την εποχή, μέχρι το πώς ακριβώς ήταν τα τραπέζια όπου έτρωγαν οι Σπαρτιάτες το βραδινό τους συσσίτιο. Αυτό που προσπαθήσαμε με τον Θανάση ήταν να μείνουμε πιστοί στα αρχαιολογικά και ιστορικά δεδομένα και όπου δεν είχαμε πληροφορίες να παίρνουμε πρωτοβουλίες αληθοφανείς, βασισμένες σε λογικές εικασίες. Για παράδειγμα, τα τραπέζια και τα καθίσματα των Σπαρτιατών τα κάναμε χοντροκομμένα, από ακατέργαστο ξύλο, θεωρώντας ότι οι λιτοδίαιτοι Λάκωνες θα απέφευγαν τις περιττές πολυτέλειες.

6. Πώς μπορεί να βοηθηθεί ένας εκπαιδευτικός παρουσιάζοντας το βιβλίο σας στην τάξη;

To βιβλίο έχει σχεδιαστεί για να υποστηρίζει το δύσκολο έργο του εκπαιδευτικού. Είναι καταρχήν μία διαφορετική πρόταση αποτύπωσης ιστορικού γεγονότος, πολύ αγαπητή στα παιδιά που ως γνωστόν λατρεύουν τα κόμικ. Έτσι, η ανάγνωσή του δεν είναι για τους μαθητές αγγαρεία αλλά διασκέδαση. Επιπλέον, μπορεί να προσφέρει πολλές ιδέες για συζητήσεις και δραστηριότητες στην τάξη. Ο εκπαιδευτικός μπορεί να βρει αφορμές για να μιλήσει για ζητήματα της καθημερινής ζωής στην αρχαιότητα, αναλογίες με το σήμερα αλλά και ποικίλα άλλα θέματα. Ένα παράδειγμα, μία φράση μίας γυναίκας στην αγορά, με αναφορές στις Εκκλησιάζουσες του Αριστοφάνη, μπορεί να αξιοποιηθεί από τον εκπαιδευτικό ανάλογα με τις ανάγκες του μαθήματος και της τάξης.

7. Αναμφίβολα, η διδασκαλία της ιστορίας, ειδικά στις τάξεις του Δημοτικού, ενέχει δυσκολίες για τα παιδιά. Θεωρείτε πώς θα έπρεπε να γίνουν αναθεωρήσεις σε αυτό το κομμάτι, ώστε να γίνει περισσότερο αποδοτική η μελέτη του μαθήματος;

Αν και δεν είμαι η ίδια εκπαιδευτικός, έχω κάνει αρκετές σχετικές συζητήσεις τόσο με εκπαιδευτικούς όσο και με παιδιά, ανάμεσά τους την κόρη μου. Η γνώμη που έχω διαμορφώσει είναι πως δυστυχώς το σχολείο, σε γενικές γραμμές, δεν πετυχαίνει να διδάξει στα παιδιά ιστορία με ευχάριστο, κατανοητό και ευρηματικό τρόπο. Θα πρόσθετα και ολιστικό. Οι ιστορικές περίοδοι και τα ιστορικά γεγονότα παρουσιάζονται αποσπασματικά, συνοπτικά και ποτέ σε αντιστοίχιση με το τι συνέβαινε στον υπόλοιπο κόσμο. Επίσης δεν δίνεται επαρκής έμφαση στην κοινωνική ιστορία και στη σύνδεσή της με τα γεγονότα. Ναι, νομίζω ότι η διδασκαλία της ιστορίας στο ελληνικό σχολείο πρέπει να αναθεωρηθεί. Αν και ανεξάρτητα από το τι υπαγορεύει το εκπαιδευτικό σύστημα, ένας εμπνευσμένος δάσκαλος ή καθηγητής μπορεί πάντα να κάνει τη διαφορά στην τάξη.

8. Ετοιμάζετε κάτι για το μέλλον που θα θέλατε να μοιραστείτε;

Ετοιμάζω αρκετά πράγματα, καταρχήν μία νέα σειρά βιβλίων γνώσεων για πολύ μικρά παιδιά, αλλά και ένα παραμύθι, αλληγορικό, με πολύχρωμη εικονογράφηση. Η σειρά «Ιστορικά Εικονογραφημένα» θα συνεχιστεί με τον Πελοποννησιακό Πόλεμο.