Το Θηλυκό πρόσωπο της Επιστήμης εμφανίζεται και μιλά στο neolaia.gr

Η L’Oréal Hellas και η Ελληνική Εθνική Επιτροπή για την UNESCO γιορτάζουν τα 20 χρόνια του Διεθνούς Προγράμματος L’ORÉAL-UNESCO Για τις Γυναίκες στην Επιστήμη μέσα από μια μοναδική Επετειακή Έκθεση στο Μουσείο Μπενάκη (Πειραιώς 138) στις 20-23 Σεπτεμβρίου 2018. Η Έκθεση θα παρουσιάσει τη συνολική συνεισφορά του θεσμού παγκοσμίως, κάνοντας παράλληλα μια αναδρομή στο Ελληνικό Πρόγραμμα, μέσα από μια σειρά δυναμικών φωτογραφικών πορτραίτων Ελληνίδων βραβευμένων επιστημόνων του θεσμού από τον Τάσσο Βρεττό.

Στο πλαίσιο της 20ης Επετείου του θεσμού, η L’Oréal Hellas και η Ελληνική Εθνική Επιτροπή για την UNESCO θα διοργανώσουν για πρώτη φορά στη χώρα μας μια Επιστημονική Ημερίδα, η οποία θα πραγματοποιηθεί στις 22 Σεπτεμβρίου 2018 στο Αμφιθέατρο του Μουσείου Μπενάκη (Πειραιώς 138). Οι ενέργειες αυτές έχουν σκοπό να ρίξουν φως στο «θηλυκό πρόσωπο της επιστήμης», τονίζοντας για ακόμα μια φορά πως «ο κόσμος χρειάζεται την επιστήμη και η επιστήμη χρειάζεται γυναίκες».

Μπορείς να μάθεις περισσότερα για το Πρόγραμμα και λεπτομέρειες για την Επιστημονική Ημερίδα, εδώ!

Τέσσερις ομιλήτριες της Ημερίδας για τις Γυναίκες στην Επιστήμη, μίλησαν στο neolaia.gr, για το αντικείμενό τους, για τις δυσκολίες που αντιμετώπισαν στην επαγγελματική τους πορεία και έστειλαν το δικό τους μήνυμα στα νεαρά κορίτσια που τώρα ξεκινούν να κυνηγούν τα όνειρά τους.

Πρόκειται για “εκπροσώπους” των τεσσάρων θεματικών ενοτήτων που θα παρουσιαστούν στην Ημερίδα. Ας δούμε ποιες είναι:

Δρ Ελένη Μακαρώνα, Εντεταλμένη Ερευνήτρια, Ινστιτούτο Νανοεπιστήμης και Νανοτεχνολογίας, ΕΚΕΦΕ «Δημόκριτος», που που ασχολείται με το επιστημονικό αντικείμενο: “Καινοτόμα τρόφιμα”

«Εφαρμογές της μικρο-και νανοτεχνολογίας στην ασφάλεια τροφίμων: ένας … διαφορετικός φύλακας-άγγελος»

Δρ Δήμητρα Τζέλη, Συνεργαζόμενη Ερευνήτρια, Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών

Στη θεματική ενότητα “Μαθηματικά- Φυσική- Χημεία”. «Υπολογιστική Χημεία: Μοριακοί Διακόπτες»

Δρ Ελένη Κατράγκου, Επίκουρη Καθηγήτρια, Τομέας Μετεωρολογίας και Κλιματολογίας, Τμήμα Γεωλογίας, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, της οποίας η ομιλία «Κλιματική αλλαγή και κοινωνικές προκλήσεις», ανήκει στη θεματική ενότητα “Ενέργεια και Διάστημα”, της Επιστημονικής Ημερίδας.

Δρ Ελένη Ευθυμιάδου, Επίκουρη Καθηγήτρια, Τμήμα Χημείας, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών.
Συνεργαζόμενη Ερευνήτρια του Ινστιτούτου Νανοεπιστήμης και Νανοτεχνολογίας του ΕΚΕΦΕ «Δημόκριτος»

Η ομιλία της με τίτλο «Νανοτεχνολογία ως σύγχρονο μέσο θεραπείας του καρκίνου» συγκαταλέγεται φυσικά στη θεματική ενότητα της Υγείας.

Πάμε να δούμε λοιπόν τι απάντησαν στις ερωτήσεις μας!

Τι είναι αυτό που αποτρέπει μια γυναίκα από την ενασχόληση με τις επιστήμες;

Ελένη Μακαρώνα

Εχω την πεποίθηση, ότι στις μέρες μας οι γυναίκες δεν αποθαρρύνονται, από την οικογένεια ή τον κοινωνικό περίγυρο, να ασχοληθούν με τις επιστήμες, τουλάχιστον στις ανεπτυγμένες χώρες. Η παρατήρηση αυτή επιβεβαιώνεται από τον αριθμό των γυναικών, που φοιτούν σε σχολές θετικών επιστημών και σχολές επιστημών υγείας. Τουναντίον, σε πολλά τμήματα, που παραδοσιακά θεωρούνταν ανδροκρατούμενα, όπως η ιατρική, οι γυναίκες μπορεί και να ξεπερνούν σε αριθμό τους άρρενες φοιτητές. Αυτό που παρατηρείται, όμως, σε παγκόσμιο επίπεδο είναι η δραματική μείωση των γυναικών, που καταλαμβάνουν ακαδημαϊκές θέσεις και υψηλόβαθμες διοικητικές θέσεις στα πανεπιστημιακά ιδρύματα και τα ερευνητικά κέντρα.

Οι λόγοι για αυτή την μείωση δεν είναι πλήρως αποσαφηνισμένοι και αποτελούν αντικείμενο μελέτης σε κοινωνιολογικό επίπεδο εδώ και πολλά χρόνια. Αναμφισβήτητα δε, οι αιτίες, που περιορίζουν τον αριθμό των γυναικών επιστημόνων στον ευρύτερο ακαδημαϊκό χώρο, ποικίλλουν και διαφοροποιούνται ανάλογα με την χώρα και το κοινωνικό και θεσμικό τους πλαίσιο.

Η προσωπική μου εμπειρία είναι ότι η μεγαλύτερη δυσκολία, που καλούνται να αντιμετωπίσουν οι γυναίκες επιστήμονες είναι ο αποτελεσματικός συνδυασμός της δουλειάς, που απαιτείται για την ακαδημαϊκή ανέλιξη και της μητρότητας. Ηλικιακά, η πιο παραγωγική μας περίοδος –αυτή κατά την οποία καλούμαστε να «χτίσουμε» το βιογραφικό μας, ώστε να διεκδικήσουμε τις ακαδημαϊκές θέσεις και κατά την οποία, συνήθως, υπάρχει και μεγάλη κινητικότητα τόσο δι-ιδρυματικά όσο και γεωγραφικά ανάμεσα σε θέσεις ορισμένου χρόνου, όπως οι μεταδιδακτορικές συμβάσεις- συμπίπτει και με την αναπαραγωγική μας ηλικία. Είναι απόλυτα φυσιολογικό ότι η ερευνητική δραστηριότητα, που απαιτεί προσήλωση, εκτεταμένα ωράρια, ασφυκτικές καταληκτικές ημερομηνίες και αδιάλειπτη εστίαση στα υπό διερεύνηση φαινόμενα, να βρίσκεται σε ανταγωνισμό με τις απαιτήσεις, την φροντίδα και τον χρόνο, που χρειάζεται η ανατροφή των παιδιών. Αναπόφευκτα, κατά την διεκδίκηση υψηλών θέσεων, η παραγωγικότητα και τα τυπικά μας προσόντα, όπως αυτά αποτιμώνται στους «αντικειμενικούς» δείκτες (αριθμός δημοσιεύσεων, επίτευξη χρηματοδοτήσεων κτλ), εμφανίζονται υποδεέστερα σε σχέση με εκέινα των ανδρών επιστημόνων. Βάσει παγκόσμιων στατιστικών στοιχείων, οι περισσότεροι ακαδημαϊκοί έχουν συζύγους, που είτε δεν εργάζονται είτε απασχολούνται σε εργασίες, που τούς επιτρέπουν να αναλαμβάνουν κατά κύριο λόγο την ανατροφή των παιδιών, ενώ οι γυναίκες ακαδημαϊκοί έχουν στην πλειονότητά τους συντρόφους άλλους ακαδημαϊκούς, που μπορούν να αντιληφθούν τις απαιτήσεις και τις προκλήσεις της επιστημονικής καριέρας και είναι, ως εκ τούτου, πιο πρόθυμοι να συμμεριστούν τις οικογενειακές υποχρεώσεις. Αν και εν γένει είναι πλέον κοινωνικά αποδεκτό για τις γυναίκες, όχι μόνο να εργάζονται, αλλά και να διεκδικούν ισότιμα υψηλόβαθμες θέσεις, είναι ευκολότερα αποδεκτό οι γυναίκες να επιλέγουν επαγγέλματα με κοπιώδη ωράρια, αρκεί αυτά να είναι επαγγέλματα «φροντίδας» (παράδειγμα νοσοκόμες και γιατροί) και όχι καριέρας.

Είμαι αισιόδοξη, όμως. Βρισκόμαστε ακόμα σε μία φάση εξέλιξης, όπου στερότυπα και παλιές νοοτροπίες ολίγον κατ΄ολίγον μεταβάλλονται και ενστερνίζομαστε νέους ρόλους και για τα δύο φύλα!

Δήμητρα Τζέλη

Η πραγματικότητα. Η ενασχόληση με την επιστήμη απαιτεί πολλές ώρες εργασίας, πολλές φορές σε ώρες εκτός συνηθισμένου ωραρίου και χωρίς επιπλέον οικονομικές απολαβές. Επιπλέον, αυτό μπορεί να δυσκολέψει στη δημιουργία οικογένειας.

Ελένη Κατράγκου

Ιδιαίτερα για την Ελλάδα, συχνά ο λόγος είναι οι χαμηλές αμοιβές για ερευνητική εργασία. Καθώς στο εξωτερικό οι ερευνητικές θέσεις σε ανώτερα εκπαιδευτικά ιδρύματα και σε ινστιτούτα είναι υψηλότερες, πολύ συχνά οι ερευνήτριες βρίσκουν θέσεις εργασίας με καλύτερς αμοιβές στο εξωτερικό ή εναλλακτική εργασία στη χώρα μας.

Επίσης, μερικές φορές οι γυναίκες δεν υποστηρίζονται από την οικογένειά τους να ασχοληθούν με διδακτορικές σπουδές/ερευνητική εργασία, καθώς αυτή η ενασχόληση πιστεύουν ότι δεν θα διευκολύνει στην προσωπική τους ζωή και δεν θα τους δώσει σταθερό εισόδημα.

Ελένη Ευθυμιάδου

Θεωρώ πως τίποτα δεν μπορεί να αποτρέψει μια γυναίκα από την ενασχόληση της με τις επιστήμες πέραν των δικών της «θέλω». Πιστεύω πολύ στη θέληση του ανθρώπου και στην επιδίωξη των στόχων πάντα με ήθος και αξιοπρέπεια. Η γυναίκα σε αυτή τη χρονική στιγμή, έχει καταξιωθεί σε όλα τα επίπεδα και δεν υπάρχει λόγος να μην διεκδικεί τη θέση της στην επιστήμη. Δυστυχώς η κοινωνία θέτει συγκεκριμένα πρότυπα για το ρόλο της γυναίκας ως επιστήμονα, συζύγου και μητέρας. Πιστεύω ότι όλα μπορούν να συνδυαστούν επιτυχημένα και να μην σταθεί τίποτα εμπόδιο παρά μόνο η επιλογή της και όλα να λειτουργούν υποστηρικτικά.

Πώς αποφασίσατε να ασχοληθείτε με το συγκεκριμένο επιστημονικό αντικείμενο; Ποιες ήταν οι δυσκολίες “εδραίωσης” που είχατε σε έναν παραδοσιακά ανδροκρατούμενο τομέα;

Ελένη Μακαρώνα

Η φυσική επιστήμη ήταν από τα γυμνασιακά μου χρόνια μια συνειδητή επιλογή. Από την στιγμή που την γνώρισα, δεν μπόρεσα να φανταστώ τον εαυτό μου να ασχολείται με άλλο αντικείμενο. Η προσπάθεια και η αγωνία του ανθρώπινου νου να εξηγήσει τον κόσμο, να ερμηνεύσει τα φυσικά φαινόμενα και να δημιουργήσει νέα τεχνολογικά επιτεύγματα, δεν σταματά να με γοητεύει και να αποτελεί κινητήρια δύναμη. Η επιστήμη είναι μια μορφή τέχνης, μια δημιουργική ενασχόληση, ένα συνεχές ταξίδι. Όπως είπε ο Αριστοτέλης «Πάντες άνθρωποι φύσει ορέγονται του ειδέναι».

Πιο συγκεκριμένα, όσον αφορά τις ερευνητικές μου δραστηριότητες, αυτές ακολουθούν δύο βασικούς άξονες: τους βιοχημικούς αισθητήρες και τα νανοσυστήματα. Ο πρώτος άξονας αφορά στην ανάπτυξη οπτικών αισθητήρων τόσο για την ανίχνευση επικίνδυνων ουσιών στα τρόφιμα και την διασφάλιση ποιότητας τους, όσο και για βιοδιαγνωστικές εφαρμογές και την εξατομικευμένη ιατρική. Ο δεύτερος άξονας περιλαμβάνει την ανάπτυξη νανοδομών οξειδίων των μετάλλων, οι οποίες μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε μια πλειάδα εφαρμογών, όπως οι νανογεννήτριες συλλογής ενέργειας από το περιβάλλον και οι οπτοηλεκτρονικές διατάξεις. Αν και φαινομενικά ετερόκλητα ως αντικείμενα, όλα διέπονται από το ίδιο όραμα: την κατανόηση της συμπεριφοράς και των ιδιοτήτων της ύλης στην νανοκλίμακα για την αξιοποίηση τους σε διάφορες τεχνολογικές εφαρμογές με απώτερο στόχο τη μετατροπή της γνώσης σε καινοτομία.

Η μεγαλύτερη δυσκολία που αντιμετώπισα –και αντιμετωπίζω – είναι η διαχείριση του χρόνου και η διατήρηση της ισορροπίας μεταξύ της επαγγελματικής και της οικογενειακής ζωής. Είναι μεγάλη πρόκληση το να παραμένω ανταγωνιστική στον χώρο μου, να εξελίσσομαι ακαδημαϊκά και συγχρόνως να είμαι δίπλα στα παιδιά μου.

Δυσκολίες «εδραίωσης» στον ανδροκρατούμενο ακαδημαϊκό χώρο αντιμετώπισα κυρίως στην αρχή της πορείας μου, όταν εκπονούσα την διδακτορική μου διατριβή και τα πρώτα χρόνια των μεταδιδακτορικών συνεργασιών μου, χωρίς όμως αυτές να είναι ουσιαστικές δυσκολίες που θα μπορούσαν να αποτελέσουν πρόσκομμα στην επιστημονική μου πορεία. Θα είναι πιο ακριβές να τις χαρακτηρίσω ως κατάλοιπα μιας κοινωνίας που μεταβάλλεται και προσωπικά τις αξιοποίησα ως ευκαιρίες για να διαμορφώσω καλύτερα την δική μου προσωπικότητα.

Στην Αμερική, το ποσοστό των γυναικών υποψηφίων διδακτόρων στην φυσική και στις πολυτεχνικές σχολές είναι ακόμα στα επίπεδα του 10%. Υπήρχαν φορές που μπορεί να ήμουν η μοναδική γυναίκα στην αίθουσα διδασκαλίας. Είναι κάτι αρκετά μοναχικό και πολλές φορές σε κάνει να χάνεις την αίσθηση της θηλυκότητας. Συναντάται ακόμα η άποψη ότι οι περιποιημένες γυναίκες δεν είναι αρκετά ικανές ή δεν αφιερώνονται εξ ολοκλήρου στην επιστήμη τους. Μού έτυχε πολλές φορές σε διεθνή συνέδρια να με αντιμετωπίσουν ως φοιτήτρια και μόνο μετά από συζήτηση ή την παρουσίαση μου να αντιληφθούν ότι είμαι συνάδελφος. Αυτό το στερεότυπο ότι για να κατέχει μία γυναίκα ακαδημαϊκη θέση πρέπει να ανήκει σε πιο προχωρημένη ηλικιακή κατηγορία ή να έχει ένα διαφορετικό παρουσιαστικό, ευτυχώς τείνει να εξαλειφθεί, καθώς ανανεώνονται οι γενιές των επιστημόνων. Είναι ελπιδοφόρο και αισιόδοξο να βλέπω τις γυναίκες να μην αποποιούνται την θηλυκότητά τους και να αντιμετωπίζονται με τον ίδιο σεβασμό, όπως και οι άντρες συνάδελφοι τους, ανεξαρτήτως της εμφάνισής ή της ηλικίας τους.

Θα ήθελα να τονίσω ότι ανεξαρτήτως των δυσκολιών που αντιμετώπισα προσωπικά λόγω των πολλαπλών ρόλων που επέλεξα να έχω (επιστήμονας, σύζυγος, μητέρα), δεν αισθάνθηκα ποτέ -ειδικά στην ελληνικό ακαδημαϊκό χώρο- ότι αμφισβητήθηκε το ερευνητικό μου έργο ή οι επιστημονικές μου ικανότητες. Αντιθέτως, είχα την μεγάλη τύχη και χαρά να έχω συνεργάτες που μέ υποστήριξαν ενεργά και μέ βοήθησαν να διαμορφώσω σε μεγάλο βαθμό την σημερινή μου επιστημονική ταυτότητα.

Δήμητρα Τζέλη

Την τελευταία χρονιά στο πανεπιστήμιο, αποφάσισα να ασχοληθώ με τη θεωρητική και υπολογιστική Χημεία γιατί με ενδιέφερε ως αντικείμενο. Υπήρχαν δυσκολίες «εδραίωσης» αλλά τελικά όταν κάποιος είναι πολύ καλός σε αυτό που κάνει «αναγκάζονται» οι άλλοι να τον δεχτούν.

Ελένη Κατράγκου

Οι Φυσικές Επιστήμες ήταν από τα αγαπημένα μου ενδιαφέροντα ήδη από τα πρώτα σχολικά χρόνια, καθώς έδιναν απαντήσεις για όλα τα φαινόμενα του φυσικού κόσμου. Στο πανεπιστήμιο ήρθα σε επαφή με το αντικείμενο της Φυσικής της Ατμόσφαιρας που ξεχώρισα αμέσως, ανάμεσα στους υπόλοιπους κλάδους της Φυσικής.

Η αναγνώριση στον επαγγελματικό χώρο ήρθε μετά από πολύ επίμονη δουλειά κ προσπάθεια, στην οποία καλείται ο κάθε ερευνητής και ερευνήτρια να έχει απρόσκοπτο ερευνητικό, διδακτικό και διοικητικό έργο καθώς και συμμετοχή σε ανταγωνιστικά ερευνητικά προγράμματα. Ακόμα και όταν υπάρχουν “αμφιβολίες” σχετικά με την ικανότητα μιας γυναίκας να είναι αποδοτική στο έργο της και να αναλαμβάνει θέσεις ευθύνης, αυτές μένουν ανυπόστατες όταν η γυναίκα είναι σωστή επαγγελματίας.

Ελένη Ευθυμιάδου

Ως χημικός λάτρευα την χημεία, σήμερα δεν μπορώ να φανταστώ τη ζωή μου χωρίς χημεία! Σε όλα τα επίπεδα! Είναι ότι με εμπνέει και με συναρπάζει. Αφορμή υπήρξε το βιβλίο «διπλή έλικα», αιτία; Η ασθένεια της μαμάς μου. Νόσησε στα 43 της από καρκίνο μαστού και στόχος της ζωής μου έγινε να βοηθήσω έστω και έμμεσα στο να δοθεί μία λύση και να βελτιωθούν οι παρενέργειες που αυτοί οι άνθρωποι παρουσιάζουν κατά τη διάρκεια των θεραπειών, παρέχοντας με αυτόν τον τρόπο μια ποιότητα στην καθημερινότητα τους.

Αν έπρεπε να δώσετε μία συμβουλή σε ένα κορίτσι που τώρα κυνηγά το όνειρό του στην επιστήμη, ποια θα ήταν αυτή; Αυτή που πιθανότατα θα θέλατε να είχατε ακούσει κι εσείς.

Ελένη Μακαρώνα

Η απάντηση που δίνω σε αυτό το ερώτημα είναι πάντα η ίδια: «Αν αυτό είναι το όνειρό σου, καν’ το! Δεν υπάρχει κανένας λόγος να μην το κυνηγήσεις και δεν υπολοίπεσαι σε τίποτα για να το υλοποιήσεις». Ασφαλώς οι δυσκολίες για αυτόν που θέτει υψηλούς στόχους είναι πολλές και επίμονες. Συχνά, θα κληθεί να κάνει δύσκολες επιλογές. Το ταξίδι όμως ανταμοίβει καθ΄ολη την διάρκειά του.

Η συμβουλή που θα ήθελα να έχω ακούσει είναι ότι δεν πειράζει να μην είσαι παντού και συνέχεια πολύ καλός. Είναι αδύνατον! Υπάρχουν στιγμές, που η προσήλωση μας επενδύεται στην επαγγελματική ζωή, και άλλες, που πρέπει να μετατεθεί στην οικογενειακή ζωή ή ακόμα αποκλειστικά στον εαυτό μας. Η διάκριση είναι η μεγαλύτερη αρετή και η δυσκολότερη να την κατακτήσουμε. Αυτός εξακολουθεί να είναι και ο δικός μου στόχος…

Δήμητρα Τζέλη

Χρειάζεται μεγάλη επιμονή και υπομονή. Δυσκολίες θα υπάρχουν, αλλά δεν θα πρέπει να την αποτρέψουν από το όνειρο της.

Ελένη Κατράγκου

Θα έλεγα πως το σημαντικότερο είναι να θέσει ένα στόχο και να προσπαθήσει με συγκρότηση, πειθαρχία, υπομονή και επιμονή να τον πετύχει.

Τα εμπόδια που θα βρουν θα τις κάνουν καλύτερες και οι άνθρωποι που έχουν αντίθετη άποψη, απλά θα διαψευσθούν!

Ελένη Ευθυμιάδου

Focus! Το λέω με αυτόν τον τρόπο γιατί θεωρώ ότι είναι πιο έντονο, πιο αυστηρό και θα στριφωγυρίζει στο μυαλό τους κάθε φορά που έχουν να σκεφτούν κάτι…focus στο πρόβλημα, στη ζωή, στους ανθρώπους. Θεωρώ ότι πρέπει να κυνηγήσουν το ονειρό τους με κάθε ηθικό τρόπο, να δουλέψουν σκληρά, να θέσουν στόχους και να απαιτήσουν από τον εαυτό τους να τους προσεγγίσουν. Δεν πρέπει να παρασυρθούν από το επιφανειακά εύκολο, το πρόχειρο και να χάσουν την προσωπικότητα τους. Αν αποτύχουν δεν πειράζει, άλλωστε όλοι μας αποτυγχάνουμε και ξαναπροσπαθούμε, το ταξίδι και το μάθημα ζωής μετράει. Αρκεί να γυρίσουν και να αναρωτηθούν τις αιτίες και να το βελτιώσουν, να επιλέξουν τον χώρο που πραγματικά αισθάνονται ευτυχισμένες. Εγώ αυτό βρήκα!Η έρευνα, η διδασκαλία, η προσπάθεια να βελτιώνω και να βελτιώνομαι με κάνουν ευτυχισμένη. Είναι ο παραδεισός μου, αυτός και οι άνθρωποι της ψυχής μου.