Τα καλούπια της κοινωνίας…

Το θέμα το σημερινό μπορεί να φέρει αντιδράσεις, αν μπει κάποιος στον κόπο να το διαβάσει (και ευχαριστώ προκαταβολικά όσους το κάνουν, με τιμά ιδιαιτέρως που κάποιος σπαταλά τον χρόνο του να διαβάσει τα κείμενά μου).

Στα μαθήματα που κάνω, ένα μεγάλο κομμάτι είναι οι αναπαραστάσεις διαφόρων θεμάτων στα ΜΜΕ. Αυτό αποτελεί αντανάκλαση στην ουσία του τι πιστεύει η κοινωνία για τα θέματα αυτά, καθώς το τι μας δίνουν τα μέσα εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από το τι τους ζητάμε. Προσπαθώ πάντα, λοιπόν, να ανοίγω τους ορίζοντες των φοιτητών, “σπάζοντας” πιθανά καλούπια που μπορεί να υπάρχουν: Για παράδειγμα, μιλάμε για παραπάνω από δύο φύλα, ή, το πιο απλό, για το τι μπορεί και τι δεν μπορεί να κάνει ένας καθηγητής μέσα σε μία τάξη. Πώς πρέπει να ντύνεται ή πώς πρέπει να μιλάει σύμφωνα με τα κοινωνικά πρότυπα.

Όταν αρχίζεις να βάζεις ερωτηματικά σε αυτά τα πρότυπα, όλων των ειδών, διαπιστώνεις ότι μπαίνεις σε ατελείωτες συζητήσεις που δεν ολοκληρώνονται ποτέ. Στόχος δεν είναι να ολοκληρωθούν, αλλά να κατανοήσουμε ότι, ενώ έχουν δημιουργηθεί κάποιες συνήθειες, κάποιες νόρμες, δεν είναι απαραίτητο να τις ακολουθήσουμε αν μπορούμε να κάνουμε αυτό που θέλουμε και με άλλον τρόπο. Αρκεί πάντα να σεβόμαστε τους άλλους φυσικά.

Το ότι έχουμε μπει σε μία εποχή που αισθανόμαστε ότι πρέπει να διαμαρτυρόμαστε και να κοντράρουμε τα πάντα, να αμφισβητούμε όλα τα κοινωνικά πρότυπα που μας έχουν περάσει οι πρόγονοί μας έχει καταντήσει να είναι ένα πρότυπο από μόνο του. Πλέον, αν δεν πας κόντρα, δεν έχεις άποψη. Το ότι κάτι μπορεί να μη σε ενοχλεί, δεν περνά καν από το μυαλό κάποιων. Επίσης, το ότι κοντράρεις κάτι, αλλά ο τρόπος ζωής σου δείχνει το αντίθετο, είναι από μόνο του αστείο (βλ. πορείες ενάντια στον καπιταλισμό με παπουτσάκια vans και Starbucks στο χέρι).

Έχω πει και άλλες φορές ότι έχει σημασία ο τρόπος που διεκδικείς κάτι. Και ο τρόπος που εκφράζεις αυτό που θέλεις να πεις. Ιδιαίτερα όταν δουλεύεις στον χώρο που ονομάζεται «Επικοινωνία», ευρύτερα.

Διάβασα, λοιπόν, σε ένα περιοδικό δήλωση μιας κυρίας που προτρέπει τις γυναίκες να διαβάσουν βιβλία και εφημερίδες, να μορφωθούν για να γίνουν καλύτερες. Είπε ότι η χειραφέτηση περνά μέσα από τη γνώση. Ήταν σε ένα event για θέματα ισότητας, ενδυνάμωσης, ηγεσίας γυναικών που ήταν κλειστό και με πρόσκληση αν δεν κάνω λάθος (αν κάνω λάθος, ζητώ συγγνώμη). Ο τίτλος του event ήταν ένα κλισέ από μόνο του. Άλλες δηλώσεις που διάβασα ήταν κλισέ από μόνες τους. Η έννοια της μόρφωσης ως όχημα επιτυχίας είναι κλισέ από μόνη της. Προσφέροντας συμβουλές για την επίτευξη τέτοιων κλισέ, μπαίνουμε μέσα στο κλισέ. Τι σημαίνει άραγε “επιτυχία”; Να γίνεις καλύτερος; Να είσαι CEO κάποια εταιρείας; Ή να κάνεις τελικά αυτό που γουστάρεις ακόμα κι ας έχεις τελειώσει μόνο το Γυμνάσιο; Μόνο τα βιβλία σε μορφώνουν; Η κοινωνική μόρφωση δεν είναι σημαντική; Η ικανότητα να μπορείς να είσαι κοινωνικά λειτουργικός; Οι εφημερίδες πόσο σε μορφώνουν στη μορφή που είναι τώρα; Ερωτήματα πολλά.

Όχι άλλες δηθενιές. Αν θέλουμε να προχωρήσουμε μπροστά, πρέπει να μπορούμε να βρίσκουμε τον δικό μας δρόμο και τρόπο, με κοινό παρονομαστή τον σεβασμό. Μην σπάμε κάποια καλούπια απλά και μόνο για να μπούμε σε κάποια άλλα.